مدیر حوزه‌های علمیه با تأكید بر این كه اهتمام به امر پژوهش، لازمه توفیق در فعالیت های آموزشی و تبلیغی حوزه است، گفت: تربیت نیروی كارآمد و تولید فكر، مهم ترین رسالت معاونان پژوهش حوزه است.
آیت الله علیرضا اعرافی طی سخنانی در دومین روز از برگزاری اجلاسیه سیزدهم معاونان پژوهش حوزه‌های علمیه استان‌ها و مناطق ویژه كه در سالن امین مركز مدیریت حوزه‌های علمیه برگزار شد، ضمن تقدیر از دست‌اندركاران برگزاری این اجلاسیه بخصوص تلاش‌های حجت الاسلام و المسلمین عباسی معاون پژوهش حوزه‌های علمیه اظهار داشت: با نگاهی به آیات نورانی قرآن به خوبی متوجه می شویم كه ما در برابر خدای متعال چقدر نیازمند و دارای فقر هستیم و باید از حضرت باری‌تعالی بخواهیم كه ما را در مسیر هدایت و سعادت راهنمایی كرده و ما را غنی سازد.
مدیر حوزه های علمیه با بیان این كه در جهان هستی و عالم خلقت، فقر ذاتی و حقیقی وجود دارد و این متفاوت از فقرهای ثانویه است كه ما می شناسیم افزود: آنچه مهم است این كه بدانیم كه ذات هستی، وابسته و متعلق به جهان دیگر است و در دنیای فانی ما دچار فقر عمیقی هستیم. البته آن كمالات نیز عین فقر است كه در ذات وجودی مخلوقات وجود دارد و در این میان، فیض نخستین الهی است كه به جهان هستی، حیثیت، عزت و آبرو داده است.
تنها راه برطرف شدن فقر و حركت در مسیر سعادت، بندگی خدای متعال است
وی ادامه داد: دین آمده تا این وابستگی و تعلق انسان به این مقوله و دچارشدنش به فقر را متذكر شود و این كه تنها راه برطرف شدن فقر و حركت در مسیر سعادت، بندگی خدای متعال است و اساساً كمال انسان این است كه این فقر را درك كند و لذا كلام نورانی پیامبر(ص) را متوجه می شویم كه فرمودند: "الفقر فخری"
عضو شورای عالی حوزه های علمیه با اشاره به این كه شناخت این فقر نیز خودش دارای درجاتی است، بیان داشت: این فقر و تعلق اجمالاً تبدیل به احساس می شود و اگر كسی در این فقر به درك لازم توأم با احساسات و تعقل رسید، به اوج شهود دست می یابد، كما این كه بر این اساس هر چقدر سعه وجودی یك نفر بیشتر شود، خاضع تر و متواضع تر در پیشگاه خدا می شود.
مدیر حوزه های علمیه تصریح كرد: روح كار ما این است كه خودمان این فقر و تعلق را احساس كنیم كه اگر به این درك برسیم در مسیر عبودیت گام برداشته ایم. وظیفه مان نیز این است كه این فقر و تعلق را به دیگران هم نشان داده و حق مطلب را در این باره ادا كنیم.
وقتی تبلیغ و آموزش اثرگذار است كه پشتوانه پژوهشی داشته باشد / از اهمیت رویكرد اجتهادی غافل نشویم
فلسفه وجودی حوزه توجه به دو كار اصلی
آیت الله اعرافی همچنین اصل فلسفه وجودی حوزه را توجه به دو كار اصلی دانست:
نخست: تربیت نیرو كه آموزش و پژوهش و تهذیب باید به هم گره بخورد تا نیروی قابل و توانمند تربیت شود و بر این اساس نیازهای مختلف پاسخ داده شود.
دوم: حوزه باید تولید فكر كند و افكار نو و اصیل به آن عرضه شده و به پرورش افكار و ایده ها اهتمام ورزد.
مدیر حوزه های علمیه افزود: بی شك پژوهش در هر دوی این مساله، نقش كلیدی دارد و آموزش نیز سنگ بنای دو وظیفه كلیدی حوزه به شمار می رود به این معنا كه با همه شاخصه ها و نیازها، نیرو تربیت كرده و به تولید فكر بپردازد.
مأموریت نانوشته و ثانوی معاونین پژوهش
آیت الله اعرافی خطاب به معاونین پژوهش حوزه های علمیه گفت: شما به عنوان معاون پژوهش، همچون معاون تهذیب دو كار مهم برعهده دارید؛ نخست كار مستقیم و مباشری است كه اداره كانون پژوهش، ایجاد پژوهش سرا و حمایت از فعالیت های پژوهشی مثل كتاب سال و جشنواره علامه حلی و ... را شامل می شود. این مأموریت بسیار مهم است و با این حال شما یك مأموریت نانوشته و ثانوی دارید كه خیلی در شرح وظایف هم شاید برجسته نباشد، اما با این حال مهم تر و سخت تر از مأموریت نخست است.
باید به سمت آموزش پژوهش محور حركت كرد
عضو شورای عالی حوزه های علمیه اضافه كرد: این مأموریت در واقع تلاش در جهت نهادینه كردن رویكرد پژوهش در همه نظامات مدرسه، استان و ستاد است؛ یعنی در هر سه لایه باید به طور جدی مورد توجه جدی باشد و به دیگر سخن باید به سمت پژوهش محوری آموزش حركت كرد.
مدیر حوزه های علمیه بیان داشت: هنر شما معاونان پژوهش این است كه با تعامل و هم افزایی با دیگر بخش ها و معاونت ها در این راستا بكوشید و از تلاش پیگیر غافل نشوید تا شاهد آموزشِ پژوهش مدار باشیم.
وی افزود: البته به لطف الهی هر دو معاون آموزش و پژوهش حوزه دارای تجارب موفقی در این دو عرصه هستند و امیدواریم كه با تعامل و همكاری مضاعف، شاهد روند تحولی مطلوب‌تر در عرصه‌های آموزشی و پژوهشی حوزه های علمیه باشیم. آنچه مهم است این كه شاهد حلقه های وصل و تركیب اتحادی آموزش و پژوهش در حوزه باشیم.
عضو شورای عالی حوزه های علمیه همچنین گفت: معمولاً پژوهش نسبت به دیگر عرصه‌ها، مظلوم‌تر است و با این حال می دانیم چقدر مقوله مهم و كلیدی به شمار می‌رود.
وقتی تبلیغ اثرگذار و موفق است كه پشتوانه پژوهشی داشته باشد
آیت الله اعرافی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به مطالبات و رهنمودهای حضرت آقا در منشور «حوزه پیشرو و سرآمد» ابراز داشت: در كارهای تبلیغی نیز ما شاهد اهمیت و ضرورت فعالیت های علمی و پژوهشی هستیم. وقتی تبلیغ اثرگذار و موفق است كه پشتوانه جدی پژوهشی داشته باشد.
مدیر حوزه های علمیه با تأكید بر این كه با وجود اهمیت فوق العاده تبلیغ، این مهم بدون نقش آفرینی پژوهش، راه به جایی نمی برد، افزود: در كنار تربیت نیروی كارآمد در عرصه های پژوهشی نباید از اهمیت تولید فكر و پرورش آن در جهان كنونی غافل شویم.
آیت الله اعرافی همچنین با اشاره به اهمیت توجه به علوم شناختی و فناوری های نوین در این زمینه از جمله هوش مصنوعی گفت: تا پیش از تحولات یك دهه اخیر، فناوری های نوین یك ابزار در خدمت تحقیق و پژوهش بود اما امروزه دیگر، فناوری ها به علوم شناختی تبدیل شده كه روز به روز نیز در دنیای فعلی اثرگذاری بیشتری دارد. در واقع اینجا با مولّدی روبرو هستیم كه باید به درستی آن را بشناسیم و در عرصه های شناختی از آن بهره ببریم.
كارهای بزرگ حوزه در زمینه فناوری های نوین و هوش مصنوعی
عضو شورای عالی حوزه های علمیه افزود: البته به لطف الهی در زمینه فناوری های نوین و هوش مصنوعی و بخصوص تأمین زیرساخت ها، فعالیت های بزرگ و مهمی در حوزه در مدت اخیر صورت گرفته كه در آینده اطلاعات بیشتری درباره آن ارایه می‌شود.
آیت الله اعرافی همچنین گفت: ناظر به تحولات آینده، فرصت های بسیار بزرگی در انتظار ماست كه باید به شكل شایسته ای از آن ها استفاده كنیم. هوش مصنوعی برای ما در مسیر نشر و تولید علم انسانی و اسلامی، چالش ها و در عین حال فرصت هایی ایجاد می كند كه نمی توانیم از آن غافل شویم.
نباید از اهمیت رویكرد اجتهادی غافل شویم
مدیر حوزه های علمیه اظهار داشت: تحقیقاتی كه ما در عرصه علوم انسانی و اسلامی انجام می دهیم، طبعاً در سطوح و لایه های مختلف صورت می گیرد اما در رابطه با علوم اسلامی ما نیازمند اجتهاد و درك عمیق مباحث هستیم كه مرتبط با دین و آموزه های دینی است و طبعاً نسبت دادن به دین نیازمند حجتی است. البته نمی خواهیم لزوماً هر پژوهشگری مجتهد باشد اما نباید از اهمیت رویكرد اجتهادی در این زمینه غافل شویم تا از میراث عظیمی كه در اختیار داریم و استناد به میراث بزرگ خودمان بهره مند شویم.
رویكرد پژوهشی ناظر به نیازهای كشور و نظام اسلامی را جدی‌تر دنبال كنیم
عضو شورای عالی حوزه های علمیه افزود: نكته حائز اهمیت دیگر ناظر به لزوم استفاده از ظرفیت هایی همچون فقه معاصر است كه به لطف الهی حركت های خوبی در این زمینه در حوزه شروع شده و به لطف الهی امتداد خواهد داشت.
وی ادامه داد: این كه در دروس خارج و دیگر عرصه ها راجع به مباحثی چون پول، ارز خارجی، هوش مصنوعی و فناوری های نوین، مسایل نوین پزشكی و ... مطالب ارایه می شود، این ها زمینه كاری مناسبی در اختیار شماست كه رویكرد پژوهشی طلاب و فضلا را بر این اساس و ناظر به نیازهای كشور و نظام اسلامی جدی‌تر دنبال كنیم. در فلسفه مضاف و نظامات نیز كارهای خوبی مدنظر است كه این ها هم از دیگر ظرفیت های كار پژوهشی حوزه به شمار می رود.
مدیر حوزه های علمیه با اشاره به اهمیت توجه به نخبگان حوزه در عین توجه به همه طلاب و فضلای حوزه ابراز داشت: در گام نخست باید نخبگان را شناسایی كرد و از ظرفیت آن ها بهره بُرد، به خصوص نخبگانی كه دارای انگیزه و دغدغه لازم برای برنامه های تحولی هستند.
آیت الله اعرافی بر این نكته مهم هم تأكید كرد كه نخبه یابی و هدایت و حمایت از نخبه از جمله وظایف معاونان پژوهش به شمار می رود كه در این زمینه باید با جدیت برنامه ریزی داشته باشید.
