استاد و معلم اخلاق
حضرت آیت الله عزیز خوشوقت در سال 1305 هجری شمسی متولد و پس از تحصیلات روز به فراگیری علوم حوزوی پرداختند. شور و شوق آموختن معارف دینی و استفاده از عنایات خاصه كریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه (س) ایشان را پس از پنج سال تحصیل در تهران به آشیان اهل بیت عصمت و طهارت فراخواند.
تحصیل در شهر علم و اجتهاد در قم
از بركات سفره كریمه بی بی دو عالم هفت سال تلمذ و شاگردی حضرت امام (قدس سره) در مباحث خارج فقه و اصول و استفاده از درس خارج فقه مرجع عالیقدر آیت الله العظمی بروجردی و هم نشینی با شهید محراب آیت الله صدوقی بود.
ایشان حكمت و فلسفه را نیز در محضر مفسر كبیر قرآن، عالم ربانی علامه طباطبایی آموخت، از آنجا كه زینت علم با عمل صالح است و اخلاق و تهذیب نفس زیور مردان پاك آن روزگار، ایشان نیز با مدد از توفیق الهی پای همت در مسیر خود سازی و سیر و سلوك نهاد. انفاس ملكوتی مرد فرزانه، معلم اخلاق مرحوم آیت الله علامه طباطبایی ایشان را بیش از دیگران همچون شهید علامه مرتضی مطهری با دقایق و رموز اخلاق و درجات عرفان آشنا ساخته و همین امر، ایشان را مورد توجه و محبت ویژه علامه قرار داد.
عزیمت به تهران
ایشان پس از فراگیری علوم معقول و منقول و آشنایی با لطایف حكمت و اخلاق و عرفان و پس از نایل شدن به مقام معنوی اجتهاد به تهران بازگشت. اقامت در تهران، برپایی نماز جماعت در مسجد امام حسن مجتبی (ع)، تربیت طلاب و فضلای حوزه حوزه علمیه، درس اخلاق و توجه به خواسته ها و حاجات مردم، انس با جوانان، بسیجیان و رزمندگان، خانواده های شهدا در طول بیش از چهل سال از ایشان چهره ای دوست داشتنی و مردمی ساخت.
آنها كه ایشان را از نزدیك می شناسند و یا وصف حال ایشان را شنیده اند صبر و حوصله و سعه صدر كم نظیرشان را در برخورد با مردم می ستایند.
اصرار فراوان شهید بزرگوار آیت الله قدوسی جهت بازگرداندن ایشان به قم و برپایی كرسی درس اخلاق و تربیت طلاب فاضل حاكی از مراتب معنوی ایشان بود.
دوران شكوهمند انقلاب اسلامی
پس از پیروزی شكوهمند انقلاب اسلامی طی حكمی از طرف حضرت امام خمینی (قدس سره) به عنوان نماینده ویژه ایشان در ستاد انقلاب فرهنگی منصوب شدند و از آن پس نیز بیشتر در زمینه های فرهنگی و ارشاد و هدایت جوانان و تربیت فضلای حوزه علمیه و دانشجویان مستعد ایفای وظیفه نمودند و تا حال مسجد ایشان كانون آمد و شد جان های ارادتمند و جوانان انقلابی و پر شوری است كه از زلال صحیفه سجادیه، خطبه های نهج البلاغه، روایات و آیات و توضیح و تفسیر آیات نورانی قرآن سیراب می شوند.
تاكید نسبت به آراء و اندیشه های امام راحل (ره)، حمایت و پشتیبانی از مواضع و دیدگاههای مقام معظم رهبری، از وی چهره ای محكم و انقلابی ساخته است. بصیرت ایشان نسبت به جریانات سیاسی و ترفندهای دشمنان موجب گردید تا معظم له مورد مشورت بسیاری از شخصیت های سیاسی و نخبگان حوزه و دانشگاه گردیده است. دوری از ظواهر مادی و دنیایی و تاكید بر ساده زیستی و مردمداری و ارتباطات بی تكلف مردم با ایشان از جمله ویژگیهایی است كه موجب توجه قلوب ارادتمندان و جوانان به این شخصیت اخلاقی است.
معرفی اجمالی شخصیت ارزشمند آیه الله خوشقت از زبان حجه الاسلام كاظم صدیقی امام جمعه موقت تهران
یكی از چهره های نورانی كه علماً و عملاً جزء وجاهتهای جامعه ما و حسنات زمان به حساب می آیند، آیت الله حاج شیخ عزیزالله خوشوقت می باشند. این بزرگوار در بعد نقلی، عقلی، معرفتی، عملی و خودساختگی، برجستگی دارد. در بعد علمی، بحمدالله از درجه ی بالا و والای فقها و اجتهاد برخوردارند و در بعد عرفان، اخلاق و سیر و سلوك، جزء اولین كسانی هستند كه مرحوم آیت الله علامه بزرگوار، آیت الله سیدمحمد حسین طباطبایی، صاحب تفسیر المیزان را یافتند. این بزرگوار و مرحوم آیت الله شیخ علی آقای پهلوانی، قبل از تمام شاگردانی كه در مراحل بعد با مراتب سیر باطنی و عرفانی مرحوم علامه طباطبایی -ره- آشنا شدند و رسیدن به خدا را در گرو شناخت و معرفت نفس دانستند، ایشان را یافتند. آیت الله خوشوقت، جزء نفرات اول شاگردان علامه هم از حیث زمانی و هم از نظر رتبی و كیفیت بودند. ایشان انصافآً نفر اول بودند. مدتهای مدیدی قبل از انقلاب، آیت الله خوشوقت در میان خواص، به عنوان یك عنصر خودساخته و رهیافته به قله كشف و شهود شناخته شده بود. اما اینجور اشخاص خیلی عمومی نبودند و مردم، آنان را به این خصوصیتها نمی شناختند. اما بعد از انقلاب كه خون زلال شهیدان، چشمه عرفان را به جوشش و جریان درآورد و حضرت امام راحل (ره) هم گوشه ای از پرده ها را كنار زدند و این مسائل خصوصی را در میان عموم هم مطرح كردند، عطش در میان برخی مردم، خصوصاً گروهی از جوانان پاكدلی كه صفای باطن داشتند، رو به فزونی گذارد و دنبال چهره ها می گشتند. یكی از این چهر ه های ناب آیت الله خوشوقت بود.زمانی كه هنوز انقلاب واقع نشده بود، مرحوم آیت الله قدوسی كه یك مدیر با كفایت و یك مربی نورانی بودند و با علامه طباطبایی از نزدیك ارتباط داشتند، از بین شخصیتهای موجود در آن زمان نسبت به دو نفر طمع داشتند. در مورد این دو شخصیت آرزومند بودند و قدمهایی هم برداشتند. یكی آرزو داشتند كه مرحوم آیت الله علامه شهید مطهری(ره) را از تهران به قم برگردانند تا این شخصیت علمی و فلسفی در حوزه قم مستقر شوند و كرسی تدریس داشته باشند و به ساختن چهره های علمی و شكوفایی استعدادهای درخشان افراد مستعد بپردازند. در آن جهت فی الجمله، توفیقی پیش آمد و مرحوم شهید مطهری(ره) بین تهران و قم در تردد بودند و هفته ای یك تا دو روز را برای تفسیر اسفار به قم می آمدند. دیگر از آرزوهای مرحوم شهید قدوسی این بود كه آیت الله خوشوقت را برای تربیت نفوس مستعد و ساختن انسانها در بعد كمال انسانی به حوزه ی قم برگردانند كه در این آروز، علیرغم تلاششان موفق نشدند. آیت الله خوشوقت، علیرغم آنكه اهل سكوت بوده و به انس عمومی چندان تمایل نداشتند، اما با خراباتیهای زمان خویش؛ با تمام آنهایی كه مردم به صفای باطن آنها را شناختند و خواص آنها را به نورانیت می شناسند، با تمام آنها از نزدیك انس داشته است و از نزدیك «در یك خرابات، می ها به سر كشیدند» با داشتن این موقعیت باطنی و سیر در معرفة النفس و همچنین سیر عملی علاوه بر سیر علمی؛ آیت الله خوشوقت، در همان زمانها حساسیت خاصی نسبت به دستگاه طاغوت و هم نسبت به كسانی كه به هر كیفیتی با دستگاه طاغوت ارتباط داشتند، داشت. هركس در آن زمان با آیت الله خوشوقت ارتباط فی الجمله ای داشت، در برابر جریانهای انحرافی و طاغوتی، شامه حساسی پیدا می كرد و ظلمت زدایی، انحراف زدایی و دوری از ظلم و ظالم، قطعاً شیوه او قرار می گرفت. كسی كه در ظاهر فكر می شد كه اهل سیاست نیست؛ معذلك دست پرورده های ایشان، همه انقلابی، علاقمند و مجری فرامین امام راحل (ره) بودند. آیت الله خوشوقت در خفا و گوشه و كنار، تربیت برخی دانشجویان كه در دروس جدید اشكال داشتند و به ایشان برمی خوردند را هم بر عهده می گرفتند و از كتابهای حوزوی برای آنها تدریس می كردند. گروهی از فضلای قم كه از افراد مفید و بابركت حوزه علمیه هم بودند، به حق عرض می كنم كه نسبت به آیت الله خوشوقت سرسپرده بودند تا آنجا كه حتی در ابعاد مختلف و جزئیات زندگی خود، با ایشان به عنوان كارشناسی امین، خبره و آگاه مشورت می كردند. از عجایب ویژگی آیت الله خوشوقت، اطلاعات وسیع از جریانات مختلف عرفاست. از نوشته های آنها و نسبت به اشخاص، سوابق، تفكرات سیاسی ونقطه ضعفهای گذشته آنها اطلاعات بسیار زیادی دارند كه من هیچكس را سراغ ندارم كه اینگونه باشد و در بعد شناخت شخصیتهای آسمان عرفان، معرفت، اخلاق، علم و فقها، اینقدر اطلاعات داشته باشد. گاهی كه ما در محضرشان بر روی منبر، ذكری از شخصیتها كردیم، قطعه هایی تاریخی نقل كردیم یا از شنیده های خودمان از بزرگان، نكته ای را درباره شخصیتی نقل كردیم، پایین كه آمدیم، دیدیم ایشان مطلب جدیدتری دارند، مطالبی می دانند كه ما آن را نمی دانیم.
همینطور نسبت به كسانی كه در زمان طاغوت بوده اند و به خارج فرار كردند و یا با سوابق منفی بعدها خودشان را در مناصب مختلف نظام نفوذ دادند. نسبت به برخی روحانیون و سوابق فكری آنها كه حالا بعضی از آنها، چهره انقلابی هم پیدا كرده اند و مطرح هم شده اند هم ایشان از قبل با تفكر آنها آشنا بود. ایشان قبل از انقلاب هم رابطه اش را با آنها كه بعد از انقلاب هم به آن وفادار نماندند قطع كرده بود. این واقعیت، صحت برداشت ایشان از اشخاص در قبل از انقلاب را تأیید می كرد.این صحت برداشت ایشان هم ناشی از این امر است كه ایشان اُذُن خیر بودند و از هر گروهی افرادی را به حضور پذیرفته و به سخنان آنان به دقت گوش فرا می دادند و هم اینكه جزء اشخاصی هستند كه خدای متعال، یك نیرویی به ایشان داده كه با اوضاع و اصول آشنا هستند، چه بسا این برداشتها از الهامات الهی است و یا دریافتهای ذهن نورانی و باطن نورانی ایشان است. ایشان در شناخت افراد، پیچ و خمهای عقیدتی، سیاسی و اخلاقی آنها فوق العادگی زیادی دارند. بعد دیگر ایشان، همچنین نظر بدیعی است كه نسبت به آیات قرآن دارند. نسبت به ایشان یك عنایت غیبی شده است و بعد از آن تحول قرآنی عمیقی در وجود ایشان پیدا شده كه یك فهم بدیع نسبت به آیات قرآن در وجود ایشان پدیدار كرده است. ایشان توجهشان به این است كه قرآن در متن زندگی بشر، كارساز و ناظر به جریانات كلی زندگی انسانهاست. از هر آیه ای درسی برای زندگی، قابل فهم برای همه و به صورت خیلی ساده مطرح می كنند، بی آنكه جنبه های انحرافی داشته باشند.
چون بالاخره برخی از این روشنفكران هم پیدا می شوند كه چیزهای جدیدی از قرآن می گویند، لیكن ظلمت در آن هست، مادیت در آن هست، دور كردن از خدا در آن هست. اما آیت الله خوشوقت همان تعبد و ارتباط با خدا را در متن زندگی افراد پیاده می كند. همین طور نسبت به دعاها؛ برداشتهایی بسیار عمیق، نورانی و دلنشین نسبت به آنها؛ مانند مناجات شعبانیه، صحیفه نورانی سجادیه و سایر متون دارند. گاهی ما در محضر ایشان كه بوده ایم برداشت های ایشان نسبت به حدیث معراج پیامبر (ص) را بسیار سازنده، مفید و نورانی دیده ایم. در كنار همه این امتیازات، ایشان یك امتیاز دیگری دارند و آن این است كه قبل از انقلاب با پرچمدار انقلاب ما، حضرت آیت الله خامنه ای كه گرایش های خاص معنوی با اخلاقیون جامعه و با آنان مراوده و ارتباط داشتند، از قدیم الایام (از زمان مدرسه حجتیه) ارتباط داشتند. این انس و اینكه آقا ایشان را از نزدیك دیده بودند، موجب میشد تا مقام معظم رهبری اعتقادی نسبت به معنویت آیت الله خوشوقت داشته باشند و گهگاهی دیده شده كه ایشان اشخاص را در امور خودسازی و اخلاقی به آیت الله خوشوقت ارجاع داده اند. بحمدالله، ایشان از حسنات زمانه ما هستند، از گنجینه های زمانه ما هستند، مفیدند، مباركند.